Onderzoek: beeldvorming van ouderen in krantenartikels

Evi Alens, studente Master Journalistiek aan de VUB, voerde afgelopen jaar het onderzoek en schreef haar thesis over beeldvorming van ouderen in de media. Dit thema had het Kenniscentrum Welzijn, Wonen, Zorg reeds enkele jaren op het platform van de Wetenschapswinkel (VUB) in de aanbieding.

Waarover gaat het?

Evi diende het onderwerp te verfijnen, want zowel beeldvorming als ouderen zijn zeer ruime begrippen. In een eerste aanzet is ze op zoek gegaan naar de woorden die we gebruiken om dit deel van onze samenleving te benoemen. Ze kwam tot de vaststelling dat er wel degelijk een evolutie is, maar dat sommige media hardnekkig termen hanteren met een negatieve connotatie.

Een tweede aspect dat ze onderzocht, vooral uit de literatuur, is wat algemeen gekend en aanvaard is onder de Engelse term framing. In het Nederlands spreken we over denkkaders. Hierbij wordt in verschillende levensdomeinen gekeken naar het onderwerp en komt men vaak tot stereotype definities of omschrijvingen. Om die negatieve facetten te ontkrachten, bestaan er eveneens counterframes of positieve beelden.

De onderzoeksvraag riep voor Evi volgende hypothese op: ouderen komen vaak negatief in beeld. Om dit te bevestigen (of te ontkrachten) heeft ze twee onderzoeksvragen geformuleerd: 1. Hoe worden ouderen vanaf 65 jaar in beeld gebracht in Vlaamse kranten en 2. Is er een invloed door de coronacrisis? Vergelijking tussen april 2019 versus april 2020? De hypothese en de beide onderzoeksvragen zouden haar een hele poos bezighouden en het onderzoek op te delen in twee werkwijzen.

Ze werkte eerst aan een kwalitatieve inhoudsanalyse. Hiervoor selecteerde ze 300 artikels uit drie Vlaamse kranten (De Standaard, Het Nieuwsblad en Het Laatste Nieuws) op basis van verschillende zoektermen in de krantenkoppen van april 2019 en april 2020. Dit stelde haar in staat specifieke termen te detecteren, frappante zinnen te ontwaren en stereotiepe kenmerken op te lijsten. Hiermee ging ze vervolgens aan de slag om de frames (denkkaders) in te vullen en explicieter te maken. Aansluitende vatte ze de kwantitatieve analyse uit waarbij ze de gebruikte frames zou tellen. Welke frames werden het meest gebruikt?

Onderverdeeld over vier domeinen is er sprake van 16 frames en counterframes.

Hoe vertaalt zich dit in cijfers verspreid over de drie kranten en de twee periodes?

De conclusie(s)

De onderzoeksvragen vertrokken elk met een hypothese. De eerste hypothese stelde dat ouderen in beide periodes negatief in beeld kwamen. Het onderzoek toonde aan dat ouderen tijdens de coronacrisis wel negatiever in beeld kwamen, maar voordien juist eerder positief (58%) dan negatief (42%). De veronderstelling dat kranten ouderen te weinig positief belichten, blijkt niet te kloppen voor de eerste periode.

De tweede hypothese stelde dat De Standaard meer negatieve berichten over ouderen bevat dan de twee andere kranten. Reden hiervoor is dat De Standaard focust op hard, rationeel en serieus nieuws. Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad focussen op luchtige human interestverhalen, o.a. in hun regionale pagina’s. Het onderzoeksresultaat bevestigt de hypothese. De Standaard had in totaal 60 negatieve frames over ouderen (ofwel 42%) in beide periodes, terwijl Het Laatste Nieuws er 42 had (ofwel 30%) en Het Nieuwsblad 40 (ofwel 28%).