U bent hier

Armoede en Sociale Uitsluiting

De aanwezigheid van brugfiguren en laagdrempelige plaatsen zijn een opvallende sterkte van het Brusselse terrein

Armoede en sociale uitsluiting gaat over veel meer dan enkel inkomen. Volgens de gekende definitie van Prof. Em. Jan Vranken is armoede “een netwerk van sociale uitsluitingen dat zich uitstrekt over meerdere gebieden van het individuele en collectieve bestaan. Het scheidt de armen van de algemeen aanvaarde leefpatronen van de samenleving. Deze kloof kunnen ze niet op eigen kracht overbruggen.” Armoede en sociale uitsluiting kunnen zowel de oorzaak als het gevolg zijn van een onvoldoende toegang tot inkomen, werk, opleiding, gezondheid, huisvesting, maatschappelijke participatie.

In het Brussels Gewest is er meer armoede dan in de rest van België. De Brusselse Welzijnsbarometer toont aan dat een groot aantal Brusselaars in moeilijke omstandigheden leeft. Het Gewest wordt geconfronteerd met belangrijke uitdagen op vlak van huisvesting, tewerkstelling, onderwijs, gezondheid en welzijn; allemaal determinanten van (kans)armoede. Een op de drie Brusselaars moet rondkomen met een inkomen onder de armoederisicogrens. Één volwassene op vijf leeft van een bijstandsuitkering (leefloon, IGO, enz) of een vervangingsinkomen (werkloosheidsuitkering, invaliditeitsuitkering) en bijna een vierde van de Brusselse kinderen jonger dan 18 leeft in een huishouden zonder inkomen uit werk.

Het Brussels gewest werd bovendien bijzonder hard getroffen door de sociale en gezondheidseffecten van de Covid crisis: levensomstandigheden van reeds precaire groepen gingen verder achteruit, sociale ongeljkheden namen toe, meer mensen gingen ankloppen bij het OCMW.  Tijdens de eerste periode in het voorjaar 2020 vingen zorg- en welzijnsorganisaties noodsignalen op van thuislozen, mensen zonder wettig verblijf, mensen in armoede, psychisch kwetsbaren, alleenstaande ouderen en ouders die door de maatregelen acuut in de problemen kwamen. Het cahier 'veerkracht in coronatijden' vertelt de verhalen van de vele initiatieven die opgezet werden om hen bij te staan. Elk verhaal getuigt van grote veerkracht, maar ook van dieperliggende maatschappelijke problemen die een structurele aanpak vergen. 

Inclusief Brussel

Ondanks deze realiteit zijn veel Brusselse welzijns- en zorgvoorzieningen niet altijd voldoende toegankelijk voor de meest kwetsbare inwoners. Het overlegplatform Inclusief Brussel wil daar iets aan veranderen. Het Kenniscentrum WWZ neemt de coördinatie op zich van dit overleg, waaraan ook het CAW, SAAMO Brussel en het Brussels Platform Armoede (BPA) deelnemen.

Speerpunten van Inclusief Brussel tijdens de afgelopen jaren:

2016-2018: Het Vlaamse welzijnsbeleid kiest uitdrukkelijk voor de vermaatschappelijking van de zorg. Het doel daarvan is dat mensen voor hun dagelijkse zorg zoveel mogelijk terecht kunnen bij hun familie, vrienden, buren of vrijwilligers. Maar kunnen de meest kwetsbare groepen in onze samenleving wel mee in dat proces van vermaatschappelijking? Zal dit niet eerder hun toegang tot de zorg bemoeilijken? Het antwoord op die vragen leest u in het  rapport ‘De zorgkracht van persoonlijke netwerken.' en het Cahier ‘Zorgkracht in persoonlijke netwerken van Brusselaars ’.

De vaststelling luidt dat veel Brusselaars slechts een heel beperkt informeel netwerk hebben, en dat zeker kwetsbare mensen nauwelijks een beroep kunnen doen op hun buren, vrienden, familie of gezin. Als de informele zorg ontbreekt, wordt de formele zorg nog belangrijker. Dit onderzoek bevestigt de hypothese dat vermaatschappelijking van de zorg het draagvlak van kwetsbare mensen extra belast.
 

2019-2020: Cijfermateriaal en ervaringen van eerstelijnswerkers in het Brussels Gewest wijzen op een sterke toename van gezinnen met kleine kinderen (0 tot 6 jaar) in extreme armoede en moeilijke leefomstandigheden op 10 jaar tijd. Al deze gezinnen worden geconfronteerd met heel wat problemen in verschillende levensdomeinen. Inclusief Brussel kos ervoor om samen met Opgroeien de situatie van deze uiterst kwetsbare doelgroep dieper te gaan verkennen aan de hand van diepte-interviews met ouders, welzijnswerkers en vrijwilligers. De focus werd daarbij gelegd op de zorg- en welzijnsnoden van Brusselse gezinnen met kleine kinderen in precaireleefomstandigheden. Het doel was om te zoeken naar werkbare praktijken om de ondersteuning aan deze gezinnen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest te verbeteren. 

Conclusies van het onderzoek, ervaringen, reflecties en aanbevelingen leest u in Cahier 17Het volledige onderzoeksrapport  'Kwetsbaarheid en veerkracht in Brussel. Brusselse gezinnen met kinderen in precaire leefomstandigheden kan u hier lezen.

2021 – 2022: Ondanks het feit dat digitale oplossingen ook in het domein van welzijn en zorg veel mogelijk maken, stellen we vast dat digitale tools en wegen vaak afgesloten blijven voor zij die ze het meest nodig hebben, de kwetsbare Brusselaars. De coronacrisis die we in 2020 meemaakten heeft meer dan ooit de pijnpunten van de digitale kloof aan het licht gebracht. Dit is uiteraard ook de partners van inclusief Brussel niet ontgaan, reden waarom het werken aan de digitale kloof en digitale inclusie bovenaan de agenda zal staan voor de komende jaren.

In 2021 starten we met een traject om concrete invulling te geven aan het begrip digitale inclusie. Welke drempels ervaren de hulpvragers? Welke digitale moeilijkheden zorgen ervoor dat ze niet de hulp krijgen die ze nodig hebben? Om daarna te kijken welke oplossingen deze kloof kunnen dichten, zowel vanuit de kant van de hulpvrager, de overheid als de aanbieder.

Lees ook 
kinderen

Een groeiende groep van kinderen in Brussel leeft in zeer precaire leefomstandigheden.

Kennis
Welzijn

Thuislozen hebben nood aan een dak boven hun hoofd, maar ook hulpverlening in de geestelijke gezondheidszorg, personen met een handicap, OCMW’s

Welzijn
cover cahier

Iemand zal pas hulp en ondersteuning vragen, indien hij of zij die eerst heeft kunnen bieden.

Welzijn
Zorg
Cover cahier Brusselse gezinnen met kleine kinderen in precaire leefomstandigheden

Dit cahier geeft een inkijk in het leven van gezinnen in kwetsbare leefomstandigheden en in de gezinsondersteuning op het terrein. We geven hulpverleners en...

Kennis
Welzijn
Wonen
Zorg
cover cahier 14

Dit cahier is een tijdsdocument, een getuigenis uit het voorjaar van 2020. Elk verhaal getuigt van grote veerkracht, maar ook van dieperliggende...

Kennis
Welzijn
Zorg