Jan Seresia van vzw Emmaüs: "Houd het doelpubliek en hun leefwereld voor ogen"

Jan Seresia, bestuurder vzw Emmaüs: "In de eerste plaats moeten we het doelpubliek en hun leefwereld voor ogen houden. Je kan niet alle mensen met een handicap over dezelfde kam scheren. Voor sommigen is volledig zelfstandig wonen ideaal; voor anderen is wonen in kleine groep gepast. Het is vooral belangrijk dat de huisvesting is aangepast aan de leefwereld en de noden van de persoon en zijn specifieke handicap.

In Zevenbergen hebben we een nieuwe wooneenheid gebouwd met de input van begeleiders over de vraag in welke accommodatie de bewoners zich het beste thuis zouden voelen. Zo hebben we een aantal eisen verzameld. Er moesten groepsruimtes zijn waar iedereen deel kan uitmaken van de groep, maar ook hoekjes waar de mensen zich kunnen terugtrekken. De woonkamer bestaat uit verschillende delen die open met elkaar verbonden zijn, maar die je ook kan afsluiten met een schuifdeur. De slaapkamers komen uit op die woonkamer en hebben een deur waarvan de bovenste helft open kan. Zo kan iemand zich even terugtrekken maar maakt hij tegelijk deel uit van de woonkamer als hij dat wil. Ze kunnen zien wat er gebeurt en toch voelen ze zich veilig en rustig. Sinds we de woningen zo gebruiken, zijn er minder gedragsproblemen. Door anders na te denken over de indeling van de wooneenheid en door te vertrekken vanuit hun eigen noden en wat het beste is voor hen, zijn we tot een nieuw concept gekomen dat beter is voor de bewoners.

Door anders na te denken over de indeling van de wooneenheid en door te vertrekken vanuit hun eigen noden en wat het beste is voor hen, zijn we tot een nieuw concept gekomen dat beter is voor de bewoners

Zo moeten we nadenken over elke doelgroep. Mensen met een motorische of licht mentale handicap kunnen volledig binnen de maatschappij leven in huisvesting die ze zelf kiezen, met de begeleiding die ze willen. Maar dat kan je niet veralgemenen voor iedereen. In onze voorziening Het Klavier wonen mensen met zeer ernstige gedragsproblemen en emotionele stoornissen. Het gedrag dat zij soms stellen, wordt niet getolereerd in de maatschappij. Als ze bij elkaar leven op een andere plek, zijn ze gelukkiger. 

In Monnikenheide komen niet alleen de bewoners naar onze activiteiten maar ook andere groepen. Ze kunnen bij ons dieren verzorgen, crea- en bakateliers volgen, enzovoort. De buren van Zevenbergen komen er in de tuin werken. Jongeren fietsen door het domein heen naar school. Scholen kunnen op uitstap komen naar de kinderboerderij en een koor komt repeteren in een van onze zalen. Op die manier halen we de maatschappij binnen en willen we tonen dat mensen met een handicap erbij horen.

Mijn pleidooi is: kleinschalig aan de achterdeur maar soms grootschalig aan de achterdeur. Als grotere organisatie kan je groepen samenstellen van bewoners met dezelfde zorgnood. We hebben in Zevenbergen bijvoorbeeld een twintigtal mensen die permanent neerliggen. De hele accommodatie van die leefgroep is uitgerust met waterbedden van zacht materiaal waardoor ze nooit doorligwonden hebben. Mensen met een gedragsstoornis kan je niet laten samenwonen met iemand die sondevoeding krijgt. Daardoor beschermen we onze meest kwetsbare bewoners en bieden we hen een veilig leefklimaat.

We halen de maatschappij binnen en willen tonen dat mensen met een handicap erbij horen.

Diensten centraliseren om tekorten op te vangen

In een ideale wereld zouden we iedereen de hoogst individueel aangepaste dienstverlening kunnen geven. Maar zolang daar niet genoeg middelen voor zijn vanuit de overheid, moeten we zorgen voor zo klein mogelijke collectieve woonvormen. Als daar een grotere voorziening achter zit, kan je veel centraliseren: een personeelsdienst, de boekhouding, een technische dienst en een nachtdienst. Zo bespaar je middelen die je anders in logistieke en ondersteunende functies moet steken en kan je maximaal investeren in cliëntgerichte functies waar de bewoners baat bij hebben en waarmee ze activiteiten en ondersteuning aangeboden krijgen. Zelfs als je zelfstandig woont in een huis, is het beter als je dichtbij anderen woont zodat je diensten kan centraliseren, bijvoorbeeld de nachtdienst. Als je in een groter gebied zit moet je misschien meerdere nachtdiensten voorzien en dat moet je dan weer uitsparen in personeel dat activiteiten kan organiseren. Zo moeten we omgaan met het tekort aan financiële middelen.

Het is niet zo dat de cliënten ineens superveeleisend zijn. We gaan er altijd mee in open overleg en bereiken een consensus. Het risico bestaat dat je op de duur een aanbod samenstelt dat moeilijk haalbaar is, of dat je een groep van mensen met te uiteenlopende noden samenstelt. De kwaliteit van de ondersteuning kan daardoor verminderen, dus daar moeten we wel voor oppassen.

Cliënten hebben nu de macht van de middelen in handen en wij zijn ervan afhankelijk

Palliatieve zorg hoort er ook bij

Veel ouders zijn bezorgd om wat er met hun kind zal gebeuren als zij sterven. Daarom is het belangrijk dat je alles in samenspraak met de ouders doet. Zo zijn zij gerust dat er voor hun kind gezorgd zal worden op een manier die zij goed vinden. We doen er als voorziening alles aan om mensen te blijven huisvesten. Als de zorg ineens een pak meer wordt door de ouderdom, laten we hen niet over aan een ziekenhuis of de ouderenzorg. Die overgang naar zwaardere zorg of palliatieve zorg is iets wat we als grotere organisatie makkelijker kunnen doen. We gaan nu bijvoorbeeld een studio bouwen waar ouders kunnen komen wonen als hun zoon of dochter palliatief is met ondersteuning vanuit de voorziening. We bouwen ook een appartement waar gezinnen op vakantie kunnen komen. Innoveren en experimenteren is gemakkelijker als grotere voorziening. Of het lukt, weet je niet altijd op voorhand. Soms moet je een risico nemen. Dat is wat men sociaal ondernemen noemt.”

Wil je meer lezen over inclusie voor personen met een handicap in Brussel?

Bestel het cahier Lees Cahier+