Zaila Van der Steen van Diogenes : "Er was niemand op straat, behalve daklozen"

Toen de corona-lockdown hen overviel, moesten de straathoekwerkers van Diogenes niet lang nadenken wat te doen. “Wij willen gaan zien hoe het met de daklozen gesteld is”, zegden ze en voegden de daad bij het woord.

Zaila Van der Steen, straathoekwerkster: “Ik werk bij CAW-Brussel, halftijds in het onthaalhuis voor daklozen Albatros, en halftijds als straathoekwerker voor het CAW in samenwerking met vzw Diogenes. Daar werken we met 20 collega’s voor alle daklozen in heel Brussel, ik draai er al 15 jaar mee. Wij trekken de straat op en gaan naar de plaatsen waar daklozen zich bevinden: stations, metro’s, drukke winkelstraten, boulevards, parken, ook plekken waar ze zich wat meer terugtrekken. Vaak gaat het om mensen met enorme breuken in hun leven, die andere mensen niet langer vertrouwen en afstand nemen van de maatschappij. Veel daklozen hebben problemen zoals alcoholverslaving, middelenmisbruik, mentale of fysieke beperking, psychiatrische problemen, of een combinatie daarvan. Met de afbouw van psychiatrische bedden zijn ook veel mensen op straat beland.

Contact

Wij steken er veel tijd in om contact te leggen met daklozen, om hun vertrouwen te winnen, wat te babbelen, om er zijn. Wij komen niet meteen met voorstellen, dat zij ons vertrouwen is belangrijker dan oplossingen aanreiken. Als ze iets vragen, proberen we natuurlijk te helpen. We helpen hen met hun administratie, gaan mee naar het OCMW, het ziekenhuis, de huisdokter, enzovoort. Als wij meegaan, gaat de deur soms wat gemakkelijker open en kunnen wij ook helpen om de stress wat te temperen en kalm te blijven. De meesten willen graag een woning, al is niet iedereen in staat om zelfstandig te wonen. Dan helpen wij hen om de weg te zoeken.

Op het moment van de lockdown zijn wij bijna meteen de straat op gegaan. Want wanneer iedereen in zijn kot moet blijven, waar moeten daklozen dan naartoe? Uiteraard hebben wij ons snel aangepast aan de omstandigheden en zijn we mondmaskers en alcoholgel gaan kopen. We zagen mensen alleen op straat - niet in gesloten ruimten - en hielden voldoende afstand van iedereen. Dat was wel even wennen, wij hebben de gewoonte om elkaar al eens stevig vast te pakken, of een kus te geven als begroeting. Maar met de elleboog ging dat ook. Ons werk werd beschouwd als een essentiële dienst, dat mocht dus. De politie heeft mij dikwijls aangesproken, dan was ik blij dat ik dat attest van mijn werkgever bij me had.

Lege stad

Wat we die eerste dagen zagen, zal mij heel mijn leven bijblijven. Een lege stad. Niemand op straat, tenzij onze daklozen. Die op hun beurt totaal overrompeld werden door de omstandigheden. Ze zagen niemand meer, konden niet meer bedelen, hadden honger, sociale restaurants en hulpverlening en onthaalhuizen waren gesloten, ze konden nergens meer gaan douchen of zich omkleden … ik was enorm aangedaan dat zij nergens terecht konden. Wij zijn noodgedwongen meteen voedselpakketten beginnen uitdelen die we kregen van Samenlevingsopbouw. Mensen konden niet naar het OCMW om hun leefloon in orde te maken. Bij veel diensten kon je enkel nog binnen na afspraak via het internet. Niks was nog zoals voordien.

Voor daklozen was het heel moeilijk om zich aan de corona-regels te houden. Je mocht wel buiten komen, maar je moest in beweging blijven. Op een bank zitten mocht niet. Als je op straat leeft, is dat niet vol te houden. Maar de politie was heel streng, soms zelfs brutaal. Veel daklozen kregen GAS-boetes voor overtredingen zoals stilstaan, geen mondmasker dragen, ergens zitten, er zijn mensen gefouilleerd geweest … Er worden inmiddels getuigenissen verzameld om die boetes aan te vechten, samen met een advocatenkantoor.

Strikte maatregelen zijn voor daklozen sowieso moeilijk om te volgen. Uur, tijd, oriëntatie … dat is niet evident.

Strikte maatregelen zijn voor daklozen sowieso moeilijk om te volgen. Uur, tijd, oriëntatie … dat is niet evident. Dat maakt het ook voor ons moeilijker om alles goed op te volgen. Net zoals wij dat moesten doen, pasten veel organisaties zich aan. Woonbegeleiding De Schutting hielp actief om voedsel te bedelen. Dagcentrum Hobo bood achter plexiglas koffie en soep aan. Van het Wijkgezondheidscentrum in de Marollen kregen we een sleutel, om er met daklozen te gaan douchen. Artsen zonder Grenzen richtte aan Tour & Taxis een tentenkamp op voor mensen met een vermoeden van besmetting. Daar zijn heel wat daklozen tijdelijk in quarantaine verbleven. Het sociaal verhuurkantoor in Sint-Gillis stelde ons tijdelijke woningen ter beschikking - in afwachting van renovatie konden daklozen daar enkele maanden verblijven. Dat was wel veel werk voor ons, want we moesten meubels zoeken en die woningen inrichten, terwijl Ikea en de Kringwinkels dicht waren.

Hotels

Er waren ook veel hotels die hun deuren openstelden voor daklozen. De gemeentelijke overheden hadden die samenwerking opgezet, in overleg met verschillende organisaties voor daklozen en hotels in Brussel, Vorst, Schaarbeek, Sint-Joost-ten-Node, enzovoort. De hotels zorgden voor vol pension, wij voor de samenstelling van de groep en de begeleiding om te zien dat alles goed verliep. Per hotel gaat dat om een dertigtal gasten, en dat werkt heel goed. Die hotelopvang is kleinschaliger en dat werkt beter dan grote opvangstructuren, waardoor het veel aangenamer wordt voor iedereen. Een hotel met 70 kamers zou al moeilijker zijn, denk ik. Overigens zijn ook de hoteleigenaars heel positief over dit project, al was het maar omwille van hun inkomen. Zij gingen heel goed om met ons publiek en die samenwerking is inmiddels verlengd tot eind september. We hopen dat dat op termijn kan blijven bestaan. Voor veel daklozen is dat hotelverblijf een heilzame rustpauze in hun leven, dat doet hen echt deugd. En velen geraken terug gemotiveerd om zelf een woonst te gaan zoeken.

Met de versoepeling van de maatregelen, herneemt het gewone leven, maar er zijn toch verschillen. Door de verplichte mondmaskers en de extra politiecontroles in de stations, zoeken veel daklozen andere plekken op in de stad. Veel administratieve diensten vragen niet meer om langs te komen, maar regelen hun afspraken op afstand – vroeger kon dat niet.